Praktisch Artikel

Wenne Bergman

Paulien Taken

Saskia Weijzen

Bergman is bestuurskundige, Taken is sociaal agoog en Weijzen is onderwijskundige. De auteurs zijn verbonden aan HAN kenniscentrum Publieke Zaak, HAN Master of management en innovatie en HAN Bachelor of social work. In samenwerking met gemeente Nijmegen en Radboud Health Academy ontwerpen zij een post-hbo professionaliseringstraject in design based learning.


Dit traject is bedoeld voor docenten en voor professionals in het welzijns- en zorgdomein die vanuit de leefwereld van mensen willen werken, leren en vernieuwen.


Reacties op dit artikel naar: S.Weijzen@han.nl

Design based learning voor sociaal responsief beroepsonderwijs

Inhoud

_ Samenvatting
_ Inleiding
_ Lokaal meedoen
_ Design based learning (DBL)

_ Voorbeelden van design based leeromgevingen

_ DBL: een toekomstbestendig onderwijsconcept?
_ Conclusie


Box 1: Kwalificatiegericht leren versus ontwerpgericht leren
Box 2: Historisch overzicht van betekenis van design thinking

Box 3: Het proces van design thinking in vijf fasen

Box 4: Het proces van kenniscirculatie

Box 5: Design based learning als ‘frame creation proces’

Box 6: Design based learning als labmethode

Box 7: Abductief waardegericht ontwerpen versus deductief resultaatgericht ontwerpen
Box 8: Profiel van de lerende wijk in de gezondheidszorg


Samenvatting
Het publieke domein staat sinds de transities in het sociale domein voor de uitdaging om mensen en gemeenschappen te stimuleren tot meer participatie en tot regie over hun welzijn en gezondheid. Dit vraagt meer dan ooit om leren en innoveren vanuit de leefwereld van betrokkenen; mensen als ervaringskenners van hun eigen leven. De vraag is wat dit voor het huidige kwalificatiegebaseerde beroepsonderwijs betekent dat gewend is op te leiden voor een systeemwereld aan disciplines die vanuit formele kennis interventies ontwerpt voor een ‘stukje’ van de mens en/of de context. In dit artikel wordt, via voorbeelden van praktijkexperimenten vanuit de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), design based learning (ontwerpgericht leren) verkend als alternatief voor of aanvulling op het gebruikelijke kwalificatiegebaseerde leren.


Inleiding

Beroepsonderwijs heeft van oudsher een socialisatiefunctie. Het is gericht op het leren meedoen in bestaande beroepstradities waarbij praktijkleren (stage) een belangrijke component is. De stagiair (gezel) leert het vak van de professional (meester). Zoals Biesta (2015) stelt, worden jongeren via het onderwijs onderdeel van politieke, sociale, professionele en culturele tradities en praktijken. Hiermee heeft onderwijs een belangrijke rol in het in stand houden van cultuur en traditie. Dat is nodig, maar het kent ook beperkingen in verband met de recente transities in het publieke domein, de daarmee gepaard gaande nadruk op het realiseren van sociale innovaties en de noodzaak om meer integraal en inclusiever te leren ontwerpen/ontwikkelen vanuit de leefwereld van mensen. Daarmee vervagen grenzen tussen beroepen en disciplines.

Beroepen transformeren van profilerend en soms concurrerend naar co-creërend vanuit ervaringskennis en waarden van mensen. Die transformatie uit zich wellicht het meest nadrukkelijk in het gezondheidsdomein, waar nieuwe, vaak lokale, structuren worden ingericht om dichterbij mensen te werken en om meer en beter samen te werken tussen disciplines, maar waar professionals zich tegelijk geconfronteerd voelen met nieuwe (leer)vragen en zelfs met een zoektocht naar een nieuwe professionele identiteit. Want hoe dien je jonge (zorg)professionals op te leiden in een tijd dat leren zich overal afspeelt, en waar leren een continu lokaal proces is dat samen met mensen uit in de lokale context vormgegeven wordt?


Lokaal meedoen

Als antwoord op de vraag naar ontwerpen vanuit de leefwereld van mensen en de noodzaak voor disciplines om integraal samen te werken, beweegt de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (hierna HAN) zich in toenemende mate ‘naar buiten’. De HAN haakt met (living)labs en werkplaatsen aan bij lokale gezondheidscentra, wijkcentra en integrale kindcentra in wijken en gebieden waar de hogeschool gevestigd is. Die beweging zien we andere hogescholen ook maken. Docenten en onderzoekers begeleiden studenten en professionals bij het werken aan lokale, echte opgaven, in echte leefwerelden met mensen die daarin acteren. Vanuit het perspectief van, en samen met, inwoners en andere kenners van deze context. Al werkend en lerend worden disciplines opnieuw uitgevonden en wordt lokaal waarde gecreëerd op participatie- en gezondheidthema’s (1). Althans, dat is het ideaalplaatje.

De praktijk is weerbarstiger. Het samengaan van werken, leren, onderzoeken en leven heeft tijd nodig en roept nog allerlei vragen op: ‘Hoe ontwerpen we beroepsonderwijs nu we niet meer (volledig) kunnen varen op senioriteit en op wat we weten als docent en onderzoeker?’, ‘En als wat ‘goed is’ bepaald wordt door meer dan alleen professionele kennis, dus ook door lokale kennis, ervaringskennis en betekenisgeving van mensen?’, ‘Hoe faciliteren we leerprocessen als leren zich niet beperkt tot alleen studenten en beroepsprofielen meer fluïde worden?’ En, misschien wel de meest belangrijke vraag: ‘Hoe pakken we als hogeschool onze maatschappelijke verantwoordelijkheid goed op wanneer we ons zo nadrukkelijk verbinden aan de omgeving?’ Kortom; kunnen we leren, opleiden, kwalificeren en tegelijkertijd van waarde zijn voor kwaliteit van leven in een wijk of gebied?


(1) Gezondheid als regie, veerkracht en geluk (positieve gezondheid Huber).