Onderzoek
Greta de Wit-Rademaker
De auteur was hogeschooldocent van de masteropleiding Learning & Innovation bij Hogeschool Windesheim en werkt nu als senior-onderwijsadviseur bij de Christelijke Hogeschool Ede. Aan dit artikel hebben bijgedragen de leden van de onderzoeksgroep Gerda Brummel, Valentina Devid, Hannelore van Dorsten, Daphne van Dijk, Pieter Jan Hiemstra, Marc Klapwijk, Esther Nahuis, Liesbeth de Ruijter, Aline Stuut en Jarno Zwiers.
Meer informatie over dit artikel: gdewitrademaker@che.nl
Draagt formatief toetsen bij aan betekenisvol leren?
Hoe maak je leren meer betekenisvol voor ruim negenhonderd leerlingen? Tien studenten – zelf ook docent – zijn samen met collega-docenten uit het po, vo en hbo deze uitdaging aangegaan als afsluiting van de master Learning & Innovation van Hogeschool Windesheim. In dit onderzoeksartikel worden de ervaringen uit verschillende onderwijscontexten besproken en met elkaar vergeleken.
Toetsen spelen een belangrijke rol in het onderwijs, zowel voor leerlingen als voor docenten. Veel toetsen worden in het onderwijs gebruikt om het geleerde af te sluiten, in plaats van verder leren en zelfsturing te stimuleren. In een wereld waarin een leven lang leren vanzelfsprekend is, is een verandering van een cijfercultuur naar een feedbackcultuur essentieel (Kneijber & Sluijsmans, 2016). De docent van nu heeft visie en vaardigheden nodig om toetsen onderdeel te laten zijn van het leren. De leerling van nu verdient een actieve rol in het beoordelingsproces, zodat hij of zij meer eigenaarschap ervaart in het leerproces (Brookhart, Moss & Long, 2008; Clark, 2012).
'Als ik een goed cijfer haal, is dat fijn, dan blijf ik niet zitten. Maar of ik nou echt onthoud wat ik voor de toets heb geleerd, heel eerlijk? Nee, dat vergeet ik direct.'
- Leerling Veluws College -
Formatief toetsen
De grootste gemene deler van de vele definities die er zijn van formatief toetsen is dat het continu plaatsvindt tijdens het onderwijs en leren, het op verschillende manieren uitgevoerd kan worden waarbij intensieve interactie tussen docent en leerling het leren stimuleert (Sluijsmans, Joosten-Ten Brinke, Van der Vleuten, 2013). Of zoals Brookhart, Moss & Long (2008, p. 57) stellen: “Make as many opportunities as you can to talk with your students about their work. As you do, you will develop a repertoire of feedback strategies that work.” Toch leidt formatief toetsen niet automatisch tot leerwinst. De NRO-studie van Gullikers en Baartman (2017) levert een model op, de formatieve toetscyclus (zie figuur 1), dat gebruikt kan worden om formatieve toetspraktijken te ontwikkelen met effect op het leren.
Figuur 1. De formatieve toetscyclus (uit: 'Doelgericht professionaliseren: formatieve toetspraktijken met effect! Wat DOET de leraar in de klas?', door J. Gulikers en L. Baartman (2017) NRO-PPO).
Een onderzoeksgroep, bestaande uit tien studenten van de master Learning & Innovation van Hogeschool Windesheim, heeft deze formatieve toetscyclus gebruikt als basis voor interventies op maat in verschillende onderwijscontexten. In tabel 1 staan enkele voorbeelden van interventies zoals uitgevoerd tussen november 2017 en maart 2018.
Tabel 1. Een aantal voorbeelden van interventies zoals vormgegeven door de onderzoeksgroep in samenwerking met collega’s.
