De derdejaarsstudent liep stage bij een ziekenhuisafdeling neurochirurgie. Hier liggen voornamelijk patiënten die pre- en postoperatief verpleegd worden vanwege een herseningreep. Op een gegeven moment vroeg een patiënt aan de student of er inmiddels iets bekend was over haar diagnose. In het bijzijn van de patiënt zocht de student dit op in het elektronisch patiëntendossier en zag vervolgens dat daar uitgezaaide hersentumor genoteerd stond. De student had inmiddels een goede band met de patiënt opgebouwd en voelde intens verdriet opkomen. Maar ze raakte tegelijkertijd ook in paniek. Ze besefte namelijk dat ze als verpleegkundige niet bevoegd is om een medische diagnose te communiceren naar patiënten. “Uh… nee… uh… er is nog niets bekend mevrouw”, antwoordde ze stuntelend. Vervolgens spoedde ze zich naar een arts toe om de situatie uit te leggen.

Conflicterende waarden

Twee belangrijke waarden van de student kwamen met elkaar in conflict: ten eerste wilde ze open zijn naar de patiënt over haar medisch dossier, en ten tweede wilde ze een professionele houding laten zien. Ze kon echter niet meer voldoen aan beide waarden nadat ze kennis had genomen van de inhoud uit het elektronisch patiëntendossier. En dat veroorzaakte een acute stressreactie. Wetende dat ze niet de juiste weg had ingeslagen, stuurde ze fors bij door een onwaarheid – in zowel haar eigenbelang als dat van de patiënt – te communiceren en snel daarna het verhaal aan een arts te melden.

De student deelde dit verhaal op gedetailleerde wijze in de klas. Haar ondertoon was oprecht, meelevend, en een beetje schaamtevol. Ze was volkomen bewust dat ze in eerste instantie onprofessioneel had gehandeld door de diagnose op te zoeken in het dossier.

Docentreacties

Ik heb deze casus voorgelegd aan een aantal collega-docenten en hen gevraagd hoe zij gereageerd zouden hebben in deze situatie.

Over het algemeen vinden docenten het prijzenswaardig dat de student in deze stresssituatie alsnog reflectief en professioneel handelt. Hiermee zouden zij de student positief bekrachtigen. Maar het sluit volgens docenten niet uit dat de student en medestudenten van deze situatie kunnen leren. De docenten waren het er met elkaar eens dat het belangrijk is om te achterhalen waarom de student ervoor koos om in eerste instantie in het dossier te kijken; hoe andere studenten zouden reageren op de voorgelegde situatie; wat de mogelijke consequenties zijn voor de patiënt en hoe studenten in de toekomst kunnen handelen als een patiënt naar zijn/haar diagnose vraagt. Verder vonden docenten het belangrijk dat er niet verontwaardigd (‘Hoe kan je dat nou doen?’) of oordelend (‘Jouw handelen was onprofessioneel’) gereageerd was richting de student. Bij laatstgenoemde reacties zou de veiligheid van de leeromgeving mogelijk in gevaar komen, waardoor studenten in de toekomst minder geneigd zijn om hun stage-ervaringen te delen.

De docentreacties zijn in lijn met methodische reflectiemodellen als STARR en Korthagen. Aan de hand van deze reflectiemodellen kunnen studenten en docenten het professioneel handelen objectief en gedetailleerd in kaart brengen, om daar naderhand een interpretatie aan te geven. Hierdoor worden studenten bewust van (de impact van) hun handelen en kunnen zij verbeteringen doorvoeren in soortgelijke toekomstige situaties.