Onderwijsnieuws

DECEMBER

Nauwelijks veranderingen in strategische agenda hoger onderwijs

Minister Van Engelshoven (OCW) heeft de strategische agenda hoger onderwijs en onderzoek ‘Houdbaar voor de toekomst’ gepresenteerd. De nieuwe strategische agenda kent nauwelijks veranderingen voor het hoger onderwijs. Wel vindt de minister dat er meer geld nodig is voor het hoger onderwijs, maar dat staat niet in de agenda. Universiteiten en hogescholen zijn tevreden over de agenda, maar zijn het met Van Engelshoven eens dat de financiering omhoog moet.

Knelpunten op arbeidsmarkt blijven bestaan 
 Hoewel vanaf 2020 wereldwijd een afvlakking van de economische groei wordt verwacht, heeft dit voor ons land geen gevolgen voor de knelpunten op de arbeidsmark. Dat beeld schetst het rapport ‘De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2024’ van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht. De komende zes jaren komen er in ons land meer dan twee miljoen nieuwe banen bij. De huidige knelpunten die werkgevers ervaren bij het werven van personeel in de techniek, zorg en onderwijs zullen naar verwachting de komende jaren op alle functieniveaus aanhouden.

VROUWENEMANCIPATIE IN NEDERLAND VLAKT AF

De kloof tussen mannen en vrouwen in Nederland is in 2019 iets groter geworden. Volgens onderzoek was 73,6 procent van de ongelijkheidskloof in Nederland in 2019 gedicht. In 2018 lag dat percentage nog op 74,7 procent. Dat betekent een 38e plaats op de Global Gender Gap Index, elf plaatsen lager dan in 2018. Ons land is nu ingehaald door landen als Nicaragua, Cuba en Uruguay. Koploper op de lijst is IJsland. Wereldwijd is 68,6 procent van de kloof tussen mannen en vrouwen gedicht. Volgens het World Economic Forum duurt het nog minstens honderd jaar voordat de achterstand van vrouwen op mannen geheel is opgeheven.

Onderzoek en innovatie steeds vaker door internationale teams 
De laatste twee decennia wordt er internationaal steeds meer samengewerkt op het gebied van onderzoek en innovatie, blijkt uit het jaarrapport 2019 van de World Intellectual Property Organization (WIPO) van de Verenigde Naties. Daarbij concentreren onderzoek en innovatie zich met name in dertig hotspots in vijf landen. Deze landen, China, Duitsland, Japan, de VS en Zuid-Korea, zijn samen goed voor bijna de helft van alle wetenschappelijke publicaties in de wereld en voor de overgrote meerderheid van de octrooien die in de periode 2015-2017 zijn verleend.

Vier Nederlandse universiteiten in top-100 mooc-lijst  
 Het totale aanbod van massive open online courses (mooc’s) in het hoger onderwijs is de afgelopen jaren wereldwijd enorm gegroeid. MoocLab’s World University Rankings by MOOC Performance (WURMP) heeft universiteiten beoordeeld op basis van vijf prestatie-indicatoren: het aangeboden aantal mooc’s, het aanbod van leertrajecten, microcertificaten, diploma’s en de gemiddelde plaats van de instelling op de wereldranglijst. Nederlandse universiteiten doen het op mooc-gebied opvallend goed: zo voert de TU Delft de WURMP-lijst aan. WUR staat op plaats 11, Universiteit Leiden staat op plaats 84 en de UvA vinden we terug op plek 90. De RUG valt net buiten de top-100 met een 101e plek.

Amsterdamse kennisinstellingen investeren miljard in KI 
 Amsterdamse kennisinstellingen investeren in de komende tien jaar 1 miljard euro in kunstmatige intelligentie (KI). Met het geld willen ze onderzoeksprogramma’s uitvoeren, KI-technologieën ontwikkelen, topwetenschappers aantrekken en studenten opleiden. Verder worden samenwerkingen met topinstituten, publieke partners en het bedrijfsleven versneld uitgebreid. Uit onderzoek blijkt dat Amsterdam nu al bij de koplopers in de wereld hoort op het gebied van KI. Zo hebben inmiddels zo’n tweehonderd internationale ict-bedrijven hun hoofdkantoor in de hoofdstad gevestigd.

ONZINDELIJKE KINDEREN BELEMMEREN ONDERWIJS

Onzindelijkheid onder kleine kinderen is een groot probleem op basisscholen. Dat blijkt uit onderzoek van bureau Kantar. Bijna 80 procent van de leerkrachten in groep één en twee geeft aan in hun werk belemmerd te worden door leerlingen die het in hun broek doen. Gemiddeld zitten er in een kleuterklas twee kinderen die niet zindelijk zijn. Daardoor zijn leerkrachten bijna een half uur per week bezig met het verschonen. Dit gaat ten koste van het onderwijs. Uit het onderzoek blijkt dat zes procent van de ouders vindt dat het verschonen van kinderen tot het takenpakket van een leerkracht hoort. Het Kantar-onderzoek is een vervolg op eerder onderzoek waaruit bleek dat het slecht gesteld is met de hygiëne op basisscholen. Daarom wil een groot deel van de leerkrachten zittend plassen onder kinderen verplichten.

Europese Raad steunt ‘Green Deal’ 
De Europese Raad (ER), het platform van Europese regeringshoofden, heeft ingestemd met de plannen van de Europese Commissie voor een Europese ‘Green Deal’. Het doel van deze plannen is om Europa klimaatneutraal te maken tegen 2050. Voor Polen is een uitzondering gemaakt; dit land krijgt bedenktijd over instemming met de plannen tot juni 2020. Mogelijke succesfactoren van de Europese ‘Green Deal’ zijn volgens de EC: innovatief denken, efficiënte processen en beleidshervormingen.

Wereldwijd verdrag voor erkenning onderwijskwalificaties 
Tijdens de Algemene Unesco-conferentie is de ‘Global Convention on the Recognition of Higher Education Qualifications’ goedgekeurd. Dat houdt in dat een wereldwijde erkenning van hoger onderwijskwalificaties een stap dichterbij is gekomen. Dankzij dit aangenomen Unesco-document verschuift de bewijslast voor erkenning van onderwijskwalificaties van de aanvrager naar de erkenningsautoriteit. De verwachting is dat hierdoor meer onderwijskwalificaties erkend worden waardoor de academische mobiliteit wereldwijd bevorderd wordt.

NEDERLANDSE PUBERS LEZEN SLECHTER DAN BUITENLANDSE LEEFTIJDSGENOTEN

Nederlandse 15-jarigen zijn slechter gaan lezen: bijna een kwart van hen leest niet goed genoeg om teksten écht te begrijpen. Dat blijkt uit OESO-onderzoek, waaraan 77 landen hebben meegedaan. De leerresultaten van 15-jarigen worden sinds 2003 elke drie jaar vergeleken. Op het gebied van lezen komen de Nederlandse jongeren er slechter vanaf dan drie jaar geleden. Van alle onderzochte landen scoren Nederlandse 15-jarigen het laagst op leesplezier. Zo’n zestig procent van hen leest alleen als het moet of om wat informatie op te zoeken en bijna de helft van de tieners beschouwt lezen als tijdverspilling. Onderwijsministers Van Engelshoven en Slob roepen op tot een leesoffensief. Eerder al pleitten de Onderwijsraad en Raad voor Cultuur voor vernieuwing van de verplichte leeslijst in het voortgezet onderwijs om lezen ‘weer leuk’ te maken.

JANUARI

Cyberhack verlamt UM  
De Universiteit Maastricht (UM) is in de Kerstvakantie getroffen door een cyberhack. Om de getroffen ict-systemen weer toegankelijk te maken voor studenten en wetenschappers is volgens het UM-universiteitsblad Observant ‘losgeld’ door de universiteit. Officieel zijn hierover geen mededelingen gedaan, maar volgens Cybercrimeinfo.nl had de UM waarschijnlijk weinig andere keus.

‘Bedrijven investeren 116 miljard euro in robots en drones’ 
Bedrijven zien steeds meer in robots en drones. Het onderzoeks- en adviesbureau IDC voorspelt dat bedrijven er wereldwijd in 2020 ruim 116 miljard euro in robots en drones gaan investeren, een groei van 17,1 procent ten opzichte van 2019.

Hoger onderwijsinstellingen Rotterdam en Delft intensiveren samenwerking 
 De Erasmus Universiteit (EUR), het Erasmus MC en de TU Delft gaan intensiever samenwerken op het gebied van gezondheid, kunstmatige intelligentie en grootstedelijke vraagstukken. Ze investeren samen een half miljard in de komende tien jaar. De drie instellingen willen onder andere een nieuwe HealthTech Campus bouwen in Rotterdam, naast het Erasmus MC.

5G KOMT ERAAN, MAAR NIET AL TE SNEL

Na jarenlange discussies is het eindelijk zover: 5G wordt dit jaar in ons land beschikbaar. Wie denkt dat daarmee het dataverkeer ineens supersnel wordt, komt van een koude kermis thuis. De aandacht gaat eerst vooral uit naar bedrijven. Particulieren zullen daarom voorlopig weinig tot niets merken van 5G. Schrale troost: 5G-ontwikkelingen in Europa en in de VS gaan niet veel sneller dan in ons land. China vormt daarop een uitzondering. Dat land is al zo ver gevorderd met 5G dat dit grote economische en geopolitieke gevolgen kan hebben.

FEBRUARI

Komt er een ‘Universiteit van het Noorden’? 
Er gaan steeds meer geluiden op dat de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) samen met drie noordelijke hogescholen (Hanzehogeschool Groningen, NHL Stenden en Van Hall Larenstein) de ‘Universiteit van het Noorden’ (UvhN) wil gaan vormen. De vier onderwijsinstellingen hebben hiervoor kortgeleden een gezamenlijke stuurgroep opgericht. De UvhN wil op termijn een hoger onderwijsakkoord Noord-Nederland en een kennisagenda voor noordelijk Nederland realiseren. Vertakkingen om het netwerk te versterken zijn er al: de Fryslân campus in Leeuwarden, een innovatiecluster in Drachten rond de oude Philipsfabriek en het Eems-Dollard gebied (waar Google zich net gevestigd heeft) hebben interesse. Ook wordt voorzichtig naar de provincie Drenthe gekeken, waar de zogenaamde HEMA-steden (Hoogeveen, Emmen, Meppel en Assen) wel oren hebben naar samenwerking.

GEESTELIJK VADER OPEN UNIVERSITEIT OVERLEDEN
 Oud-onderwijsminister en geestelijk vader van de Open Universiteit, Jos van Kemenade, is op 82-jarige leeftijd overleden. Van Kemenade had halverwege de jaren zeventig als minister van Onderwijs grootse plannen om het onderwijs radicaal te vernieuwen. Zo pleitte hij voor een ‘middenschool’, waar leerlingen tot 16 jaar, ongeacht hun niveau, samen les zouden krijgen. Die onderwijshervorming werd nooit gerealiseerd. Op andere terreinen had Van Kemenade meer succes: zo was hij de drijvende kracht achter de moedermavo, de Open Universiteit en de loting voor universitaire studies.

Rapport: ‘Laat kinderen later kiezen’ 
Kinderen moeten pas rond hun vijftiende beslissingen nemen over hun leerniveau. Dat schrijven meer dan tien onderwijspartijen in het rapport ‘De toekomst van ons onderwijs’. Op die manier moet de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs gewaarborgd blijven. Nu wordt er voor kinderen op elf- of twaalfjarige leeftijd al besloten of ze naar het vmbo, havo of vwo gaan. Als kinderen later hun leerniveau kunnen kiezen, betekent dit dat ze langer uitgedaagd en gemotiveerd worden. Ook zorgt het ervoor dat kinderen met verschillende achtergronden langer bij elkaar in de klas zitten. Onderwijsminister Slob deelt de wens om iets aan de vroege selectie te doen. Een van de maatregelen die Slob voorstelt, is om de eindtoets minder belangrijk te maken.

Tweede Kamer: voorkeur loten boven selectie bij populaire studies  
De Tweede Kamer wil dat hogescholen en universiteiten studenten weer mogen inloten in plaats van ze te selecteren. Dat is opvallend, want het lotingssysteem werd nog maar twee jaar geleden afgeschaft. Volgens een meerderheid in de Tweede Kamer heeft het selectiesysteem een oneerlijke uitwerking: studenten die (dure) bijlessen kunnen volgen, maken eerder kans om toegelaten te worden. Het ministerie van Onderwijs hoopte dat door de afschaffing van loting de juiste student op de juiste plek zou komen omdat bij selectie ook gekeken wordt naar eerdere onderwijsprestaties, de persoonlijkheid en de motivatie van een student. Hogescholen en universiteiten staan in beginsel positief tegenover het voorstel van de Tweede Kamer. Wel vinden ze het van belang dat ze zelf mogen kiezen welke selectie- of lotingsmethode er per studie wordt toegepast.

Nederland niet zo vriendelijk voor start-ups
 Of een start-up een succes wordt, hangt niet alleen af van een briljant idee. Ook vastberadenheid, motivatie, innovatie en getalenteerde medewerkers spelen een rol. Verder is het belangrijk dat start-ups gemakkelijk toegang krijgen tot investeringen, dat ze (overheids)steun krijgen van versnellers en incubators, en dat er een sterke en goed ontwikkelde infrastructuur aanwezig is. Op basis van een analyse van een aantal van deze factoren heeft Hansen & Company de tien meest startersvriendelijke landen ter wereld op een rij gezet. Japan staat op 1, Duitsland op 2 en de VS op 3. Nederland ontbreekt in de top-10.

‘Veel scholen hebben nog steeds problemen met schoolexamens’ 
 Veel middelbare scholen hebben nog steeds problemen met de schoolexamens, blijkt uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs. De inspectie onderzocht ruim honderd scholen naar aanleiding van de misstanden bij het VMBO Maastricht in 2018. Toen werden de eindexamens van 354 leerlingen van VMBO Maastricht ongeldig verklaard omdat de schoolleiding en docenten zich niet aan de regels voor school- en eindexamens hadden gehouden. Het gevolg was dat leerlingen herexamens moesten maken om alsnog hun diploma te halen. Hoewel scholen nu alerter zijn geworden, houdt 70 procent zich nog steeds niet aan de regelgeving van de schoolexamens. Zo ontbraken op sommige scholen verplichte onderdelen of werden bepaalde toetsen niet afgenomen.
 

MAART

Platform voor wetenschappers, overheid en bedrijfsleven 
 Sciencefinder, een database met 400.000 publicaties, 120.000 projecten en 364 academische start-ups, is deze maand van start gegaan. Het doel is om via deze site wetenschappelijk onderzoek toegankelijk(er) maken voor het bedrijfsleven en de overheid. Dat klinkt logisch, maar toch is Sciencefinder wereldwijd de eerste in zijn soort. De site is mede mogelijk gemaakt door Techleap.nl, de Nederlandse universiteiten en TNO.

COVID-19 dwingt hoger onderwijs tot digitale les 
Om het aantal besmettingen met het coronavirus te beperken sluiten hogescholen en universiteiten in ieder geval tot 31 maart hun deuren voor studenten. Dat betekent geen fysiek onderwijs tot het einde van de maand en dat colleges waar mogelijk online worden gegeven. De instellingen gaan niet helemaal op slot, werknemers kunnen nog gewoon naar hun werk komen, mits het werk niet op afstand gedaan kan worden en zij geen gezondheidsklachten hebben. Bijeenkomsten met meer dan honderd deelnemers gaan niet door.

DEZE TIEN TECHNOLOGIEËN GAAN DIT JAAR UW LEVEN VERANDEREN
 Niets is zo moeilijk als dingen te voorspellen, zeker als het de toekomst aangaat. MIT heeft het toch aangedurfd om de top-10 van technologieën samen te stellen die in 2020 gaan doorbreken.  
 Op 1 staat een Nederlandse ontwikkeling: de realisatie van het eerste quantuminternet in de wereld, een vorm van internet dat niet te hacken is. Op nummer 2 staat de introductie van ultra persoonlijke medicijnen en de op de derde plek staat digitaal geld.

Boek en trainingen over effectiever studeren 
Studiestress, motivatiegebrek, geen keuzes durven maken. Studenten én docenten in het hoger onderwijs hebben er mee te maken. Veel van dit soort issues komen doordat studenten weinig ervaring hebben met effectief studeren. Uit onderzoek blijkt dat studenten die leerstrategieën effectief weten te gebruiken, beter presteren en gemotiveerder zijn voor hun studie. Pieternel Dijkstra schreef op basis van dit onderzoek het boek Effectief studeren. Wie benieuwd is hoe leerstrategieën in het curriculum geïmpementeerd kunnen worden, kan zich inschrijven voor een (in-compagny) training. Dat geldt ook voor individuele studenten die effectiever willen leren studeren.

Havo’s en Saxion werken samen aan ‘havo van de toekomst’ 
In Twente slaan twaalf middelbare scholen de handen ineen met hogeschool Saxion om samen te werken aan de ‘havo van de toekomst’. Het project dient twee doelen: samen werken aan het verbeteren van de havo en versoepeling van de doorstroom van de havo naar het hbo. En dat is nodig ook, want slechts 35 procent van de leerlingen haalt momenteel in vijf jaar het havo-diploma, en nog altijd vallen er in het hbo veel studenten uit omdat de overstap vanaf de havo naar het hbo te groot is. De scholen die meedoen in het project vinden de huidigge havo-opzet niet optimaal en havisten onvoldoende voorbereidt op het hbo. Het project gaat uit van een coachingstraject waarbij coaches van Saxion schoolteams begeleiden in het ontwerpen van nieuwe onderwijsvormen en -onderdelen.

EN DAN NOG DIT... 
 Zoals u in het voorwoord hebt kunnen lezen, is dit lentenummer de laatste uitgave van dit mooie tijdschrift. Dat betekent dat er na 22 jaar een einde komt aan deze vorm van informatieoverdracht over innovaties en valorisatie in het hoger onderwijs. In totaal heeft de Open Universiteit 89 nummers van OI uitgegeven. De laatste jaren is het tijdschrift gemaakt door een hecht redactieteam bestaande uit: Nathalie Dhondt (hoofdredacteur), Janine Cranshof (beeldredactie en vormgeving), Henny Schut (redactiesecretariaat en eindredactie) en Hans Olthof (bladmanagement en eindredactie).  
 Als team hebben we het al die jaren geweldig gevonden om - samen met anderen - dit mooie tijdschrift te mogen maken. En hoewel begrijpelijk, spijt het ons dat aan deze werkzaamheden nu een einde is gekomen. Wij zullen de contacten met de (vaste) redacteuren binnen en buiten de OU gaan missen, maar ook de contacten, aanmoedigingen en kritieken van u, lezer. Wij hebben het een eer en een genoegen gevonden om samen met én voor u de afgelopen jaren het grillige pad van onderwijsinnovatie in het hoger onderwijs te verkennen.

Het gaat u allen goed!

Was getekend: Nathalie, Janine, Henny en Hans.