Ilya Zitter 
 Lisette Munneke

Zitter is lector Leeromgevingen in het beroepsonderwijs, lectoraat Beroepsonderwijs, Kenniscentrum Leren en Innoveren. Munneke is hogeschoolhoofddocent, lectoraat Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek, Kenniscentrum Leren en Innoveren. Beiden zijn verbonden aan Hogeschool Utrecht.

Meer informatie over dit artikel: ilya.zitter@hu.nl of lisette.munneke@hu.nl.

Hbo-onderwijs verbeteren door lerend innoveren

‘Doorwerking van onderwijsinnovatie in het hbo’ is één van de vier kennisprogramma’s van het Kenniscentrum Leren en Innoveren van Hogeschool Utrecht (HU). In deze programma’s werken verschillende lectoraten samen aan een lectoraatsoverstijgend thema. De lectoraten Beroepsonderwijs, Methodologie van praktijkgericht onderzoek en Co-Design gingen samen aan de slag met ‘Lerend Innoveren’, waarbij het draait om de vraag hoe opleidingsteams inzicht kunnen krijgen in de doorwerking van de eigen onderwijsinnovaties en hoe zij daarvan kunnen leren.

In het kader van het HU-brede programma Onderwijsinnovatie hebben opleidingsteams de afgelopen jaren allerlei onderwijsinnovaties in gang gezet. Het is leerzaam als opleidingsteams zelf en samen met studenten en betrokkenen uit het werkveld om te kijken naar de werking van de eigen onderwijsinnovatie, zo is de achterliggende gedachte van de werkwijze van ‘Lerend Innoveren’. Daardoor kunnen teams zicht krijgen op de doorwerking van de eigen onderwijsinnovatie, leren zij hoe ze het onderwijs verder kunnen verbeteren, en ontwikkelen zij het eigen onderzoekend vermogen. Opleidingen vragen van hun studenten dat ze onderzoekend vermogen ontwikkelen om zichzelf als professional te verbeteren. Is het dan niet vanzelfsprekend dat docenten en opleidingsteams ook hun onderzoekend vermogen inzetten ter verbetering van de eigen opleidingspraktijk?
Met de werkwijze ‘Lerend Innoveren’ is gezocht naar mogelijkheden om opleidingsteams hiervoor handvatten te bieden. Er is gewerkt aan een aanpak die opleidingsteams kunnen inzetten bij het vormgeven van nieuwe leeromgevingen, daarvan te leren en hierover inzichten te ontwikkelen. Een leeromgeving is een op zichzelf staand (kleiner of groter) deel van een opleiding, zoals een cursus, module, onderwijseenheid of leerlijn. Er zijn pilots uitgevoerd, waarin de werkwijze is uitgeprobeerd.

De werkwijze: lerend innoveren

Kenmerkend voor lerend innoveren is dat kennisontwikkeling en onderwijsinnovatie met elkaar zijn verweven. Om duurzame doorwerking van de innovatie te bewerkstelligen, zijn er volgens het Kenniscentrum Leren en Innoveren (Andriessen, 2019) vier processen relevant (zie figuur 1):

1. Maken. Een opleidingsteam gaat aan de slag met het ontwerpen van nieuwe leeromgevingen.
2. Professionaliseren. Om een nieuwe leeromgeving te kunnen ontwerpen, heeft het opleidingsteam vaak nieuwe bagage nodig. Professionalisering, ofwel het toerusten van de betrokkenen voor datgene dat wordt gemaakt, is daarom van belang.
3. Veranderen. Een innovatie vereist meestal veranderingen in de organisatie, in systemen of kaders. Bestaande kaders moeten worden aangepast of processen moeten worden gewijzigd.
4. Kennis ontwikkelen. Als het maken, professionaliseren en veranderen succesvol verlopen, kan er waardevolle kennis worden ontwikkeld, die ook relevant is voor andere contexten.
    

Figuur 1: Vier processen van doorwerking