Joke Loeve
Emmy Vrieling
Iwan Wopereis

Loeve is masterstudent Onderwijswetenschappen bij de Open Universiteit en werkzaam als onderwijskundige in het IJsselland Ziekenhuis, Vrieling en Wopereis zijn universitair docenten bij de Open Universiteit. Vrieling en Wopereis zijn tevens onderzoekers bij de Academische Werkplaats van Iselinge Hogeschool.

Reacties op dit artikel naar: emmy.vrieling@ou.nl

Samenvatting
Hoewel een optimale sociale configuratie van netwerken en het tonen van een onderzoekende houding belangrijke voorwaarden zijn voor de professionele ontwikkeling van leraren is in de literatuur maar weinig bekend over de samenhang tussen deze aspecten. Binnen de Academische Werkplaats Beroepsgericht onderzoek en onderwijsinnovatie van Iselinge Hogeschool is daarom in het collegejaar 2016/2017 onderzoek gedaan onder pabostudenten, basisschoolleraren en hun opleiders naar de samenhang tussen de sociale configuratie van netwerken en de onderzoekende houding van netwerkleden. Op basis van de onderzoeksresultaten wordt duidelijk dat er tussen de sociale configuratie van de netwerken en de onderzoekende houding van de deelnemers een positieve relatie bestaat. Daarnaast zien we dat er twee belangrijke voorwaarden zijn voor de ontwikkeling van de onderzoekende houding in relatie tot de sociale configuratie van de netwerken: 1) betekenisgerichte, systematische feedback is van belang voor de ontwikkeling van bruikbare, op theorie gefundeerde praktijkmaterialen, en 2) communicatie over theoretische kennis (op basis van bestudeerde literatuur en gesprekken met (praktijk)experts) draagt bij aan het behalen van de doelen van het netwerk.

Twee pijlers

Om in de continu veranderende beroepspraktijk de benodigde kwaliteit te blijven leveren, wordt van leraren een voortdurende professionele ontwikkeling gevraagd. Daarbij speelt een onderzoekende houding (OZH) een belangrijke rol (PO-Raad, 2015). Leraren die een OZH laten zien, blijken namelijk in staat hun ervaringen, kennis en doelen kritisch te beschouwen, nieuwe inzichten te creëren en deze in te brengen in een dialoog met collega’s (Onderwijsraad, 2014). Het met elkaar samenwerken, samen leren en communiceren in netwerken is een tweede belangrijke pijler voor de professionele ontwikkeling (De Laat, 2011; ET2020, 2015; PO-Raad, 2015). De samenwerking in netwerken biedt namelijk de mogelijkheid ervaringen te delen, kritisch te reflecteren op het (eigen) handelen en benodigde kennis op te doen om met elkaar tot oplossingen en/of nieuwe inzichten te komen (Martens, Kessels, De Laat, & Ros, 2012).

Vanuit deze twee pijlers is de Academische Werkplaats Beroepsgericht onderzoek en onderwijsinnovatie (AW) in september 2016 opgestart in een samenwerkingsrelatie tussen Iselinge Hogeschool (pabo), opleidingsscholen van het Partnerschap Oost-Gelderland Opleiden in School en het Welten-instituut van de Open Universiteit (OU). In de AW werken aanstaande basisschoolleraren (studenten), basisschoolleraren (leerkrachten), lerarenopleiders (opleiders) van Iselinge Hogeschool en onderzoekers van de OU samen aan een gezamenlijk ervaren probleem (zie ook awonderwijs.nl). In dit artikel worden de OZH en het netwerkleren als belangrijke pijlers van professionele ontwikkeling nader toegelicht; eerst vanuit de theorie en aansluitend vanuit een praktijkschets binnen de AW. Dit mondt uit in de probleemformulering met de bijbehorende onderzoeksvragen gericht op het in samenhang onderzoeken van de OZH van de deelnemers en de sociale configuratie van netwerken. Aansluitend doen we verslag van de bevindingen van ons onderzoek en ronden we af met een discussie inclusief implicaties voor netwerkleren.