Edwin Oberjé is docent hbo-verpleegkunde bij Zuyd Hogeschool.

Reacties naar: edwin.oberje@zuyd.nl

Onlangs had ik een beoordelingsgesprek met een student hbo-verpleegkunde en haar beide stagebegeleiders. De student had tijdens de stageperiode niet de competenties laten zien die nodig waren om de stageperiode met een voldoende beoordeling af te sluiten. De stagebegeleiders hadden echter geen sterke argumenten voor die onvoldoende beoordeling. Op een gegeven moment zei een van beide stagebegeleiders: “Als mijn moeder op deze verpleegafdeling zou liggen, dan zou ik haar niet aan jou toevertrouwen.” Deze opmerking zorgde voor zowel verdriet als paniek bij de student. En mogelijk ook een onherstelbare deuk in haar zelfvertrouwen.

Gedurende hun zorgopleiding stimuleren we studenten te (leren) kijken naar de mens achter de patiënt, die dikwijls kwetsbaar en afhankelijk is. Maar dat geldt niet alleen voor patiënten. Ook studenten zijn kwetsbaar en afhankelijk tijdens hun opleiding. Het is daarom ook belangrijk dat wij docenten oog hebben voor de mens achter de student.

Vooropgesteld is het een goede zaak dat studenten op een gepast aantal momenten kwetsbaar zijn. Wanneer kwetsbaarheid ontstaat, worden ze bewuster van hun handelen en dus ook gevoeliger voor kritiek. Op die momenten kan een docent veel impact hebben op hun ontwikkeling. Er zijn tal van momenten dat studenten zich kwetsbaar kunnen voelen. Zo ontvangen ze regelmatig feedback op hun gedrag, bijvoorbeeld over het functioneren in onderwijsgroepen, presentaties, stageperiodes en toetsing. Daarin heeft een docent vaak een beoordelende rol richting studenten die hij in een eerder stadium begeleidende feedback gaf. Deze dubbelrol maakt studenten gevoelig en ontvankelijk voor zowel positieve als negatieve feedback. Vandaar dat het belangrijk is dat docenten die kwetsbaarheid en afhankelijkheid signaleren en daar gepast op reageren en handelen. Ik heb daarom drie adviezen aan docenten, adviezen die bijdragen aan een veilig leerklimaat waarin studenten zich optimaal kunnen focussen op hun ontwikkeling.

1. Neem studenten serieus. Het merendeel van de studenten volgt een hbo-opleiding omdat ze leergierig is en goed voorbereid wil worden op het toekomstig beroep. Daarnaast kunnen studenten helder en relatief onbevooroordeeld nadenken over beroepsgerelateerde kwesties. Luister goed naar hun redenatie en stuur indien nodig bij. Dit is in lijn met de quote van de filosoof Alexandra Trenfor: “The best teachers are those who show you where to look, but don’t tell you what to see.”
2. Herken kwaliteiten en benoem ze. Elke student – ongeacht kennisniveau, competenties of persoonlijkheid – heeft kwaliteiten. Kijk vooral naar wat ze wél kunnen en hoe dit hen kan helpen op maatschappelijk en professioneel gebied. Geef concreet aan welk professioneel gedrag ze beheersen en bekrachtig dit. Door succeservaringen groeit namelijk hun vertrouwen en veerkracht. Met als positief gevolg dat ze beter met negatieve feedback kunnen omgaan.
3. Wees vooral kritisch, maar alleen op gedrag. En geef vervolgens concrete handvatten. Vanzelfsprekend is het belangrijk dat docenten kritisch aangeven wat verbeterpunten zijn in het professioneel handelen van studenten. Ik wil collega’s dan ook adviseren om het ongewenste gedrag zo gedetailleerd en objectief mogelijk te omschrijven en studenten vragen om het ongewenste gedrag te interpreteren. Zij kunnen in veel gevallen zelf redeneren wat het negatieve effect van dit handelen is. Geef vervolgens concreet aan welk gedrag in de toekomst gewenst is en hoe ze dit kunnen uitvoeren. Door concrete handvatten te geven daalt de angst om te falen en stijgt het vertrouwen om te slagen.

Mijn kernboodschap is allerminst dat een docent fluwelen handschoenen moet gebruiken bij het begeleiden en beoordelen van studenten. Dat sluit echter niet uit dat een docent kwetsbaarheid kan signaleren en zijn/haar communicatie daarop aan kan passen. Hierdoor wordt een veilig klimaat gecreëerd waarin het leerrendement (na de kritiek) dikwijls verbetert.