Onderwijsnieuws
SEPTEMBER
Boek over effectief lesgeven gratis te downloaden
In september verscheen het boek Wijze lessen: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek. In het boek, dat gratis online beschikbaar is via de site van de Open Universiteit, verbinden zes auteurs uit Nederland en België de meest recente wetenschappelijke inzichten over leren en instructie met de praktijk van het lesgeven. Ook is er een speciale website gelanceerd waarop ondersteunend beeld- en videomateriaal te vinden is dat verduidelijkt hoe effectief leraren aan de slag gaan met de beschreven instructieprincipes. De website zal steeds verder uitgebreid worden met praktijkvoorbeelden.
Aantal internationale studenten wereldwijd meer dan verdubbeld
Het aantal internationale studenten is in bijna twintig jaar verdubbeld, blijkt uit het jaarlijks rapport van de OESO over de onderwijsprestaties van 36 landen. In 1998 waren er twee miljoen internationale studenten, in 2017 was dit aantal gestegen tot meer dan vijf miljoen. De Verenigde Staten staan bovenaan de lijst, met bijna één miljoen buitenlandse studenten die naar het land komen om te studeren. Ook in ons land is het percentage internationale studenten fors toegenomen: van vier procent van het totaal aantal studenten in 2010 naar elf procent in 2017.
VERBAND TUSSEN EENZAAMHEID EN OVERMATIG GEBRUIK SOCIAL MEDIA BIJ EERSTEJAARSSTUDENTEN
Eerstejaarsstudenten die zich eenzaam voelen, lijken overmatig gebruik te maken van social media (binge social media use). Dat blijkt uit een pilotonderzoek van Paulien Vermij van de Open Universiteit. Vermij onderzocht het verband tussen eenzaamheid en drie vormen van 'binge-gedrag'. Naast binge social media use ook binge watching (overmatig tv-series kijken) en binge eating (overmatig eten). Bij die twee andere vormen werd geen verband gevonden met eenzaamheid. Het onderzoek is uitgevoerd volgens de Experience Sampling Method (ESM). Dit type onderzoek levert in korte tijd zeer veel data op met een minimale geheugenruis.
Nederland scoort 53 Europese starting grants
Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen hebben 53 Europese starting grants in de wacht gesleept. Deze beurzen kunnen oplopen tot 2,5 miljoen euro per stuk. De Europese onderzoeksraad ERC heeft 408 beurzen toegekend, voor een totaalbedrag van 621 miljoen euro. Met de beurzen kunnen wetenschappers vroeg in hun carrière een onderzoeksgroep starten. Nederland scoort vaak goed bij de ERC, ook nu weer. Alleen Duitsland (73) en het Verenigd Koninkrijk (64) wisten in deze ronde meer starting grants te bemachtigen. De slaagkans was overigens niet bijzonder hoog: slechts dertien procent van alle aanvragen kwam door de selectie heen.
Directeuren kritisch op inhuren docenten via uitzendbureaus
De helft van de basisschooldirecteuren en directeuren in het speciaal onderwijs vindt dat commerciële bemiddeling op scholen wettelijk verboden moet worden. Het inhuren van leerkrachten via uitzendbureaus of detacheerders is volgens hen verspilling van publiek geld. Dat blijkt uit een peiling onder schooldirecteuren van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) in samenwerking met de Volkskrant. Ondanks die kritiek heeft één op de drie directeuren het afgelopen jaar toch een uitzendbureau of headhunter ingeschakeld, blijkt uit de peiling. Een bijna even grote groep directeuren heeft dat uit principiële overwegingen juist niet gedaan.
Kabinet: studenten moeten weer Nederlands leren
Universiteiten en hogescholen moeten zorgen dat hun studenten weer goed Nederlands leren spreken en schrijven, vindt het kabinet. Er komt zelfs een norm voor de ‘uitdrukkingsvaardigheid’ van studenten. Dat staat in een brief die onderwijsminister Van Engelshoven naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het Nederlands is nu niet goed genoeg beschermd als cultuur- en wetenschapstaal, vindt de minister. Niet alleen Nederlandse studenten moeten hun moedertaal goed leren beheersen, ook buitenlandse studenten moeten op de een nader te bepalen niveau Nederlands leren.
‘MEER BEWEGEN LEIDT TOT SLECHTERE SCHOOLPRESTATIES’
Kinderen op de basisschool stimuleren om meer te bewegen kan ertoe leiden dat ze slechter gaan presteren. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht en Fontys. Van de 21 scholen die meededen aan het onderzoek werd op tien daarvan een bewegingsprogramma ingevoerd, dat inhield dat leerlingen gestimuleerd werden om lopend of met de fiets naar school te komen en om meer te bewegen in het speelkwartier. De andere scholen vormden de controlegroep, daar veranderde niets. Op alle scholen werden de leerprestaties een jaar voor en een jaar na de invoering van het programma gemeten. Daaruit blijkt dat de schoolprestaties daalden op scholen met het bewegingsprogramma ten opzichte van de controlescholen. “Een verrassend resultaat”, zegt Verhagen, een van de onderzoekers. “Eerder onderzoek heeft juist aangetoond dat sporten goed is voor het cognitief vermogen. We denken dat toegenomen rusteloosheid bij leerlingen debet is aan de slechtere prestaties. Ons onderzoek laat zien dat niet alle soorten bewegingsstimulering alleen maar positieve bijeffecten hebben.”
Rector OU: investeren in leven lang ontwikkelen
De regering moet bij het investeren in kennis ook vol investeren in een leven lang ontwikkelen. Dat stelde rector magnifcus Theo Bastiaens in zijn openingsrede bij de viering van de 35e dies natalis van de Open Universiteit. Bastiaens vindt dat de politiek de meerwaarde en de noodzaak van een leven lang ontwikkelen met meer overtuiging moet uitdragen en dat leren overal en op alle niveaus vanzelfsprekend moet worden. Als voorbeeld noemde Bastiaens schakelprogramma's die zorgen voor een soepele overgang van hbo-bachelor naar universitaire master: "Uit het succes ervan weten we dat we voorzien in een behoefte, maar helaas worden die tot op heden niet bekostigd."
Elf Nederlandse universiteiten in THE top-200
Elf Nederlandse universiteiten staan in de top-200 van beste universiteiten wereldwijd, de Times Higher Education World University Rankings (THE top-200). De hoogst geklasseerde Nederlandse universiteit is Wageningen University met een 59ste plaats. Vorig jaar stonden nog dertien Nederlandse universiteiten in de top-200, maar inmiddels zijn Tilburg en Twente daar buiten gevallen. Dat heeft met name maken met de toegenomen concurrentie uit Azië. De THE top-200 wordt jaar aangevoerd door Oxford, gevolgd door het California Institute of Technology (Caltech), Cambridge, Stanford University en het Massachusetts Institute of Technology (MIT).
BASISSCHOOLKINDEREN SCOREN ONVOLDOENDE OP DIGITALE KENNIS
Basisschoolleerlingen scoren gemiddeld een 4,9 op het gebied van digitale kennis, blijkt uit de Monitor Digitale Geletterdheid. Ondanks deze lage score voelt 36 procent van de docenten niet de urgentie om hier extra aandacht aan te besteden. Uit de monitor blijkt dat een meerderheid van de leraren tijd en ruimte vrijmaakt voor digitale geletterdheid, maar dat er nog veel te verbeteren valt. Een veelgenoemd obstakel voor leerkrachten zijn de ict-voorzieningen op school. De helft van de ondervraagden geeft aan dat deze voorzieningen niet voldoende zijn; zo is er vaak een tekort aan smartphones, tablets, laptops en computers, of zijn ze te oud.
Verengelsing universiteiten neemt ondanks weerstand toe
Het aantal Nederlandse wo-studenten dat enkel vakken in het Engels krijgt, is sinds 2016 beduidend toegenomen. Dit terwijl het maatschappelijk draagvlak hiervoor afneemt, blijkt uit een rapport van de Taalunie. In 2016 kreeg ruim tien procent van de Nederlandse wo-studenten alleen vakken in het Engels, dat percentage steeg in 2018 naar twintig procent. Ook nam het verdere gebruik van Engels aan Nederlandse universiteiten toe. Zo is bijvoorbeeld studiemateriaal vaker uitsluitend beschikbaar in het Engels. Opvallend is dat de Taalunie constateert dat er aan Vlaamse universiteiten in veel mindere mate sprake is van verengelsing.
Boekpresentie ‘Studiesucces als veranderproces’
Tijdens het symposium Succesvol Studeren van Zuyd is het boek ‘Een ander hoe – Studiesucces als veranderproces’ gepresenteerd. Het boek gaat over de ervaringen en lessons learned van Zuyd uit het programma Succesvol Studeren. Dit programma is gebaseerd op wetenschappelijke evidentie in de vorm van vijf sleutels voor een studeerbaar curriculum: programmering, toetsing, actief leren, onderwijsklimaat en teamwerk. Het boek gratis digitaal beschikbaar. Tijdens het symposium vond ook een wisseling plaats in het bestuur van Zuyd. CvB-lid Kitty Kwakman nam afscheid en vertrekt naar Van Hall Larenstein. Zij wordt opgevolgd door Saskia Brand-Gruwel, die hoogleraar was bij de Open Universiteit.
Onderwijsinnovatie bij vo-school Compass
Vorig jaar ging Compass van start, een nieuwe vo-school in Brunssum die onder andere gebruikmaakt van Kunskapsskolan, een digitale leeromgeving waarin gepersonaliseerd leren aan de hand van duidelijk omschreven leerdoelen centraal staat. Onderwijskundige Jos Claessen, verbonden aan het Welten-instituut van de Open Universiteit, was twee jaar lang betrokken bij de voorbereiding, de start en het eerste schooljaar van Compass. In een persoonlijke beschouwing blikt hij terug op die periode. Dit schooljaar startte Compass met vijftig eerstejaarsleerlingen naast de twintig leerlingen die het tweede jaar volgen.
OKTOBER
Verveling kan barrière vormen bij volgen mooc’s
Onderzoekers van de Open Universiteit hebben een paper opgeleverd over mogelijke barrières die studenten ondervinden bij het volgen van massive open online courses (mooc’s). Onderzocht is of plezier en verveling (specifieke) barrières vormen tijdens het leren in mooc’s. De resultaten tonen aan dat verveling wel degelijk invloed heeft op het ervaren van barrières met betrekking tot technische en online gerelateerde vaardigheden, sociale context en tijd, ondersteuning en motivatie, maar niet op het ervaren van barrières met betrekking tot het ontwerp van de mooc. Plezier is niet gerelateerd aan een van de barrières.
‘Constructivisme is een slechte didactische raadgever’
In een artikel dat in het tijdschrift TH&MA en op ScienceGuide verscheen, betogen wetenschappers dat onderwijsvernieuwingen waarin de docent de rol aanneemt als facilitator, gids of coach geen aantoonbare garantie voor succes bieden. Toch is dit 'constructivistische' gedachtengoed volgens de onderzoekers nog altijd populair in het hoger onderwijs, getuige het grote aantal minimaal begeleide onderwijsvormen. Hun conclusie is dat goed onderwijs begint bij een goede docent omdat deze, buiten de lerende zelf, de belangrijkste factor is als het gaat om studiesucces. Het onderwijs zou volgens hen daarom blijvend moeten inzetten en vertrouwen op het vakmanschap van docenten, in plaats van het onderwijs daaromheen te organiseren.
‘ROBOTS SCHULD AAN STAGNERENDE LONEN’
Veel economen worstelen met de vraag waarom Amerikaanse salarissen niet zijn gegroeid in overeenstemming met de productiviteitsstijgingen. Onderzoek van de Federal Reserve Bank of San Francisco (FRSB) wijst robots en automatisering als boosdoener aan. Zij zouden de onderhandelingspositie van werkenden verzwakken bij het vragen om meer loon.
Nobelprijs Scheikunde voor batterij-ontwikkelaars
De Nobelprijs voor de Scheikunde 2019 gaat naar de ontwikkelaars van oplaadbare lithium-ionbatterijen: Goodenough, Whittingham en Yoshino. Volgens het Nobelcomité hebben deze oplaadbare batterijen, die onder meer in mobiele telefoons, laptops en elektrische voertuigen worden gebruikt, voor een ‘revolutie in ons leven’ gezorgd omdat ze een wereld zonder fossiele brandstoffen mogelijk maken. Met zijn 97 jaar is Goodenough is de oudste Nobelprijswinnaar ooit.
Nederland stijgt op lijst digitaal concurrerende landen
Nederland is van plaats negen naar plaats zes gestegen op de World Digital Competitiveness Ranking 2019. Alleen de VS, Singapore, Zweden, Denemarken en Zwitserland gaan ons land voor. Overigens heeft de top-6 een verschillende benadering van digitale concurrentie; zo kiezen de VS en Zweden voor een evenwichtige benadering tussen het genereren van kennis, het creëren van een ondersteunende omgeving voor technologische ontwikkeling en het stimuleren van de bereidheid tot innovatie, terwijl Singapore, Denemarken en Zwitserland prioriteit geven aan een of twee factoren. De World Digital Competitiveness Ranking meet de capaciteit en de bereidheid van 63 economieën om digitale technologieën in te voeren als een belangrijke motor voor economische transformatie.
Vlaanderen wil Nederlandse studenten weren
De Vlaamse regering wil minder buitenlandse studenten toelaten tot de opleidingen Geneeskunde en Diergeneeskunde. Dat staat in het nieuwe regeerakkoord. De maatregel treft vooral Nederlandse studenten. Van de eerstejaarsstudenten Diergeneeskunde in Antwerpen komt bijna 60 procent uit Nederland.
NOVEMBER
Geld uit leenstelsel naar vijftien ho-instellingen
Tien universiteiten, waaronder de Open Universiteit, en vijf hogescholen kunnen aanspraak maken op geld uit het leenstelsel. De overige 39 instellingen hebben die horde nog niet genomen, blijkt uit een brief van minister Van Engelhoven aan de Tweede Kamer. Door de afschaffing van de basisbeurs ontstaat er in de periode 2015-2022 ongeveer een half miljard euro voor kwaliteitsstimulering in het hoger onderwijs. Hogescholen en universiteiten moesten hiervoor plannen indienen om aanspraak te maken op het geld. Overigens zijn die plannen pas vanaf 2021 cruciaal voor toekenning van het geld; dit jaar en volgend jaar wordt de opbrengst van het leenstelsel nog naar rato over alle onderwijsinstellingen verdeeld.
Kennis en innovatie krijgen meer geld in 2020
Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en overheden willen in 2020 gezamenlijk 4,9 miljard euro investeren in het vernieuwde topsectoren- en innovatiebeleid van het kabinet. Daarvan komt 2,05 miljard van bedrijven en 2,85 miljard uit publieke middelen. Dit staat in het kennis- en innovatieconvenant 2020-2023 (KIC), dat staatssecretaris Keijzer aan de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Wetenschappelijke erkenning en waardering veranderen
Als het aan de VSNU, NFU, NWO, KNAW en ZonMw ligt, gaat het roer om en komt er een nieuwe wijze van erkennen en waarderen in de academische wereld. Daarbij gaat kwaliteit boven kwantiteit, en is het team even belangrijk als het individu. Dat staat in het plan Ruimte voor ieders talent. In het plan erkennen de partijen dat er in de wetenschap een te eenzijdige nadruk is ontstaan op onderzoek. De waarde van onderzoek wordt bovendien louter langs de lijnen van meetbare output afgelezen. Deze nadruk draagt bij aan de hoge werkdruk in de wetenschap en sluit niet aan bij de talenten en motivatie van wetenschappers. Dat moet rigoureus anders. Zo lijkt het erop dat het excellentiebeleid zijn langste tijd heeft gehad en dat er een integrale doorvoering van de zogenoemde DORA-principes geldt. Het aanpassen van de cultuur van erkennen en waarderen gaat ook gevolgen hebben voor de CAO en het functiehuis. Zo wordt onder andere het universitair functieordeningssysteem (UFO) herzien.
WAAR VERDIEN JE MEER: AAN BASISSCHOOL, HOGESCHOOL OF UNIVERSITEIT?
Meesters en juffen gingen in november de straat op om te demonstreren voor een beter salaris. Maar uit een vergelijking van het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) blijkt dat sommigen van hen meer verdienen van docenten in het hoger onderwijs. Driekwart van de meesters en juffen zit in een salarisschaal tot 3.910 euro. Een op de vier zit in de schaal daarboven. In het hbo zit bijna 80 procent van de docenten in schaal 11 of 12 (tussen 3.561 en 5.564 euro), negen procent zit in schaal 10 (tot 4.192 euro). Universitair docenten zitten meestal in schaal 11 of 12 (tussen 3.637 en 5.656 euro), universitair hoofddocenten verdienen 500 euro per maand meer. Van de universitair docenten die geen onderzoek verrichten, zit een aanzienlijk deel in schaal 10 (tussen 2.709 en 4.274 euro). Van het onderwijzend personeel aan de universiteiten (exclusief de hoogleraren) verdient pakweg één op de tien evenveel als de juf of meester op de basisschool. Worden vakantiedagen meegerekend, dan schuift het beeld nog verder in elkaar: in het hbo en wo hebben docenten zes weken vakantie, in het primair onderwijs duurt de vakantie tien weken.
Meer dan de helft van Nederlandse publicaties in open acces
In 2018 was meer dan de helft (54 procent) van de peer-reviewed artikelen van Nederlandse universiteiten in open access beschikbaar. Dat blijkt uit cijfers van de VSNU. In 2016 en 2017 was dat nog 42, respectievelijk 50 procent. De stijgende lijn uit de voorgaande jaren zet hiermee door, maar vlakt enigszins af, constateert minister Van Engelshoven (OCW) in een brief aan de Tweede Kamer. Met de dit jaar ingezette versnellingsacties hoopt ze de honderd procent binnen een aantal jaren te halen. Volgens ScienceGuide heeft uitgeverij Elsevier de academische wereld die honderd proces open acces aangeboden. In ruil daarvoor vraagt het bedrijf Nederlandse universiteiten deel te nemen aan pilots voor informatievoorziening rond wetenschapsoutput. De VSNU werkt dit voorstel verder uit.
GRATIS BLOCKCHAINCURSUS
Nog geen plannen voor de feestdagen, maar wel graag financieel willen binnenlopen? Volg dan de gratis cursus Blockchain van de Dutch Blockchain Coalition (DBC) en leer alles over cryptocurrencies zoals de bitcoin. In de cursus komen echter ook andere aspecten van blockchain aan de orde, zoals het transparant maken van productieketens.
Wederzijdse vooroordelen belemmeren samenwerking hbo-wo
Tussen het wo en hbo lijkt sprake te zijn van een wederzijds dedain. Dat blijkt uit onderzoek van ResearchNed in opdracht van het ministerie van OCW. De centrale onderzoeksvraag luidde hoe na twintig jaar onderzoek in het hbo de verhouding tussen universiteiten en hogescholen is. Uit het onderzoek blijkt dat universiteiten vaak meer prioriteit geven aan samenwerkingen met andere universiteiten dan aan samenwerking met hogescholen, en dat het hbo het wo soms ziet als ‘wereldvreemd en gespeend van praktijkkennis’. De onderzoekers komen met een aantal aanbevelingen om de samenwerking tussen universiteiten en hogescholen te verbeteren. Zo moet bijvoorbeeld de strategische meerwaarde van een lectoraat duidelijker worden en moet er een einde komen aan de onterechte vooroordelen van beide kanten.