Hadewych Delbaere

De auteur is onderwijsondersteuner aan de University Colleges Leuven-Limburg (UCLL) in het studiegebied Management (Bedrijfsmanagement, Office Management) en begeleidt, samen met vier onderwijstechnologen, twintig lectorenteams in hun ontwikkeling van blended learning.

Reacties op dit artikel naar: hadewych.delbaere@ucll.be

Over succesvol blended learning (hierna blended onderwijs red.) is in de literatuur heel wat gepubliceerd, maar over de randvoorwaarden om het te ontwikkelen echter in veel mindere mate. In dit artikel worden randvoorwaarden voor de ontwikkeling van blended onderwijs in het hoger onderwijs gedefinieerd op het niveau van de individuele opleidingsonderdelen, de opleiding, het studiegebied en de hogeschool. Daartoe werd de input van lectoren, studenten en beleidsmakers verzameld en bronnenonderzoek verricht.
In het studiegebied Management en Technologie van University Colleges Leuven-Limburg (UCLL) trekken lectoren al jaren de kaart van het blended onderwijs. Blended onderwijs wordt als cruciaal ontwerpprincipe van kwaliteitsvol onderwijs gedefinieerd in de onderwijsvisie van de hogeschool en wordt al enkele jaren met behulp van diverse impulsen in de verschillende studiegebieden vormgegeven, zij het fragmentarisch. Dikwijls worden blended opleidingsonderdelen ontwikkeld vanuit de motivatie van individuele lectoren die er om uiteenlopende redenen de meerwaarde van inzien, bijvoorbeeld om studenten aan te zetten tot diep leren, om remediëring te faciliteren of om werkstudenten kwaliteitsvol zelfstudiemateriaal aan te bieden. In het academiejaar 2017-2018 werd besloten om de verschillende, losse initiatieven rond blended onderwijs in het studiegebied Management en Technologie (Leuven) meer te stroomlijnen en in kaart te brengen welke voorwaarden er bestaan om de komende jaren blended onderwijs strategisch en duurzaam uit te bouwen.

Blended onderwijs aan UCLL
Blended onderwijs wordt in de onderwijsvisie van de hogeschool opgenomen als één van de essentiële ontwerpprincipes voor goed onderwijs. Het wordt samengevat als ‘een doordachte mix van verschillende dimensies, aangepast aan de diversiteiten van de doelgroep en de opleidingsspecifieke inhouden’. In de praktijk hebben de blended opleidingsonderdelen uit het studiegebied typisch de volgende eigenschappen:

• De opleidingsonderdelen zijn meer gericht op kennisconstructie dan op kennisreproductie, via activerende opdrachten, intensieve interactie, opvolging en feedback.
• De meeste lectoren die blended opleidingsonderdelen verzorgen, zijn didactisch sterk. Ze gaan vaak uit van het flipped classroom-principe.
• Tijdens contactmomenten wordt een grote variatie aan activerende werkvormen ingezet.
• Huiswerk en zelfstudie buiten de lessen worden strak georkestreerd. Lectoren maken daarvoor gebruik van een breed pallet aan onderwijstechnologische tools en de elektronische leeromgeving (Toledo) van de hogeschool.
• De opleidingsonderdelen zijn verankerd in rijke leeromgevingen op het digitale leerplatform Toledo, waarin een grote variatie aan authentieke bronnen en studiemateriaal aanwezig is en interactie aangestuurd wordt. Deze leeromgevingen zijn zelfinstruerend en sterk gestructureerd, met leerpaden en heldere aanwijzingen, waardoor studenten er zelfstandig mee aan de slag kunnen.

Doelstellingen van het onderzoek
Blended onderwijs is volop in ontwikkeling aan de hogeschool, echter nog (te) vaak op basis van losse initiatieven. Om blended onderwijs hogeschoolbreed in te kunnen zetten, is het noodzakelijk om deze losse initiatieven samen te brengen, expertisedeling onder lectoren te faciliteren en in kaart te brengen wat de randvoorwaarden zijn om strategisch duurzaam blended onderwijs in het studiegebied uit te werken. De bedoeling van dit artikel is niet om de kwaliteitseisen voor een effectieve blended leeromgeving te benoemen, maar randvoorwaarden voor de ontwikkeling ervan in kaart te brengen en dat op het niveau van elk individueel opleidingsonderdeel, de opleiding, het studiegebied en de hogeschool.
Om de losse initiatieven rond blendedonderwijs binnen het studiegebied te stroomlijnen, werd er een coördinator aangesteld. Deze coördinator bracht in kaart wat de beweegredenen voor lectoren zijn om hun opleidingsonderdelen blended te maken, organiseerde expertisedeling onder lectoren, informeerde hen over ondersteuningsmogelijkheden, relevante bronnen en opleidingen en inventariseerde ten slotte wat de randvoorwaarden zijn voor het verder uitbouwen en afstemmen van blended onderwijs in het studiegebied. Om de randvoorwaarden voor effectief en duurzaam blended onderwijs te kunnen bepalen, werden 28 lectoren en 84 reguliere en werkstudenten bevraagd over hun bevindingen met het blended onderwijs in het studiegebied. Alle lectoren en 27 studenten werden mondeling bevraagd in kleine groepjes. Aanvullend werd een schriftelijke enqûete afgenomen bij 57 studenten. De bevragingen gebeurden naar aanleiding van vier concrete opleidingsonderdelen, namelijk: Economie (fase 1), Financiële Analyse (fase 2), Nederlands en Informatievaardigheden (fase 1), en Brandverzekering (fase 2). Alle respondenten hadden persoonlijk ervaring met blended onderwijs, hetzij als ontwikkelaar, hetzij als deelnemer. Aan lectoren én studenten werd onder andere gevraagd wat stuwende en belemmerende factoren zijn voor effectief blended learning en daarnaast wat randvoorwaarden zijn om blended onderwijs te faciliteren.