Praktisch Artikel
De auteurs zijn verbonden aan de
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.
Voor meer informatie over dit artikel en voor het aanvragen van een begeleidingssessie kunt u via
e-mail contact opnemen met
Onderwijsontwerp
met Vision Backcasting methodiek
Inhoud
_ Samenvatting
_ Inleiding
_ De Vision Backcasting methodiek
_ Vision Backcasting in bredere context
_ Ervaringen
_ Conclusie
Box 1: Poster Vision Backcasting, KaosPilot
Samenvatting
De afgelopen twee jaar is onderzocht op welke manier onderwijs kan worden ontworpen dat maximaal bijdraagt aan het eigenaarschap van studenten en optimaal aansluit bij de behoefte van het werkveld. Onderwijs dat motiveert en inspireert om te doceren en van hoge kwaliteit is. Kortom, een methodiek die zorgt voor draagvlak bij zowel studenten, docenten als werkveld, waardoor de ontwikkeling van de student optimaal kan worden faciliteert. In dit praktisch artikel delen we onze ervaringen over de Vision Backcasting (VBC) methodiek. VBC is een methodiek voor onderwijsontwikkeling die op design thinking is gebaseerd. De auteurs hebben deskresearch uitgevoerd naar aansluitende trends op het gebied van organisatie- en onderwijsontwikkelingen en hebben daarnaast bij vier verschillende opleidingen, onder andere aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), ontwerpsessie gefaciliteerd met behulp van de Vision Backcasting methodiek. Op basis daarvan hebben ze de methodiek doorontwikkeld.
Uit de deskresearch blijkt dat Vision Backcasting een (innovatieve) methodiek voor het ontwerpen van onderwijsprogramma’s is, die aansluit bij verschillende trends en theorieën. Het gaat nadrukkelijk uit van het gezamenlijk creëren van een visie en het stelt de eindgebruiker centraal. Vision Backcasting bevat veel kenmerken van participatieve backcasting, design thinking en instructional design. De aanwezigheid van verschillende stakeholders zorgt voor draagvlak en eigenaarschap. Het feit dat in co-creatie wordt gewerkt en dat vaardigheden en houding even belangrijk zijn als kennis maakt het wat de auteurs betreft een toekomstgerichte manier van het ontwerpen van opleidingsprogramma’s. Dit wordt bevestigd door het onderzoek dat bij deelnemers aan de ontwerpsessies is afgenomen over hun ervaringen met de methodiek. De deelnemers waardeerden de diversiteit van de groep bij de ontwerpsessies, vonden het leuk en leerzaam om een opleidingsprogramma in co-creatie te ontwikkelen en hebben het hoge tempo waarin werd gewerkt als positief ervaren. Daarnaast vonden ze de werkvormen erg inspirerend en waren ze verrast over het korte tijdsbestek waarin het eindresultaat werd gerealiseerd en de kwaliteit ervan.
Inleiding
Het hoger onderwijs is in beweging. Huidige trends op het gebied van onderwijsvernieuwing pleiten voor onderwijs dat maximaal bijdraagt aan de ontwikkeling van (individuele) studenten, van hoge kwaliteit is en optimaal aansluit bij de behoeften van het werkveld. Daarnaast wordt gezocht naar motiverende en inspirerende vormen om het onderwijs te doceren en te begeleiden die leiden tot hoge betrokkenheid van studenten. In de praktijk zien we dat bij onderwijsontwikkeling meerdere problemen opduiken. In dit artikel benoemen we er twee die beiden te maken hebben met draagvlak. Ten eerste de interne gerichtheid, waarbij onderwijs wordt ontwikkeld met beperkte betrokkenheid van studenten en het werkveld. Hierdoor is het externe draagvlak voor de ontwikkeling vaak beperkt. Ten tweede wordt onderwijs vaak als apart project gepositioneerd, waarbij een kleine groep onderwijscoördinatoren, onderwijskundigen en docenten verantwoordelijk wordt gemaakt voor het opleidingsprogramma. Hierdoor ontstaat een vrij smal intern draagvlak voor de onderwijsvernieuwing. Het kost dan vervolgens vaak veel tijd en moeite de rest van de betrokkenen mee te krijgen. Beide voorbeelden zorgen ervoor dat studenten, docenten en het werkveld zich vaak onvoldoende aangesproken voelen door het ontworpen onderwijsprogramma, zich er niet of onvoldoende in herkennen, er slecht mee uit de voeten kunnen en zich zeker geen eigenaar voelen.
De hierboven geschetste problemen met betrekking tot onderwijsontwikkeling doen zich niet alleen voor in de onderwijssector van vo tot master, maar ook in het bedrijfsleven en de publieke sector worden diverse onderwijsprogramma’s ontwikkeld die onvoldoende aansluiten bij de wensen van de gebruiker. Denk daarbij aan leergangen, trainingen, cursussen, opleidingsprogramma’s, traineeships binnen bedrijven en overheden en loopbaanontwikkelingstrajecten.
In dit praktisch artikel nemen we de lezer en geïnteresseerde onderwijsprofessional mee in onze zoektocht naar manieren om met alle betrokken stakeholders, toekomstgerichte onderwijsprogramma’s te ontwikkelen. Programma’s die een breed draagvlak hebben, waarbij studenten zich eigenaar voelen over hun eigen leerproces en waarbij het programma niet bij voorbaat al helemaal is dichtgetimmerd. In onze zoektocht zijn we geïnspireerd geraakt door de Deense Business & Design School ‘KaosPilot’, die de methodiek Vision Backcasting (VBC) heeft ontwikkeld. Deze methodiek sluit goed aan op de behoefte van studenten en het werkveld, kent inspirerende werkvormen, werkt vanuit intern en extern draagvlak en is daarnaast ook gericht is op de buitenwereld. Op basis van deze methodiek zijn we gaan experimenteren met onderwijsontwikkeling bij verschillende opleidingsprogramma’s en hebben we zodoende deze methodiek doorontwikkeld. We hebben op verschillende manieren onderzoek gedaan naar de methodiek. Allereerst hebben we deskresearch uitgevoerd naar aansluitende trends op het gebied van organisatie- en onderwijsontwikkelingen. Ten tweede hebben we bij vier verschillende hbo en post-hbo opleidingen ontwerpsessies gefaciliteerd via de Vision Backcasting methodiek. Op basis hiervan hebben we de methodiek doorontwikkeld. Tot slot hebben we bij de deelnemers van de ontwerpsessie een korte vragenlijst uitgezet over hun ervaringen met de methodiek.
In deze bijdrage komen de volgende onderdelen aan de orde: 1) kennismaking met de methodiek, 2) achtergrond en onderbouwing van de methodiek, en 3) de ervaringen en de opbrengsten van de methodiek. Vervolgens wordt geschetst hoe Vision Backcasting aansluit bij diverse bestaande onderwijstheorieën en -methodieken, waarna we ingaan op de door ons opgedane praktijkervaringen met de Vision Backcasting methodiek. Tenslotte beschrijven we onze conclusies.
